قطره با دریا : آثار تربیتی, فردی و اجتماعی نماز جماعت

قدردانی

قدردانی

از همکارانی که در تولید این اثر نقش داشته اند:

ویراستار: محمدصادق دهقان

نمونه خوانی: محمدرضا پورفلاحتی و علی روحانی

حروف نگار: مجید مشایخی و محمد نادری

صفحه آرا: مجید مشایخی

طراح جلد: ابوالحسن کوه کن

ناظر چاپ: علی اکبر مینایی

مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

مهر / 1380

تقدیم به پیشگاه

تقدیم به پیشگاه

با عظمت انسان کامل بالفعل وصی بر حق نبی اکرم صلی الله علیه و آله وسلم افتخار خلقت، مصداق اتم لقد خَلَقنا الانسان فی احسن تقویم امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام

گر همه عزّت نپذیرد مرا

من به کجا این همه ذلّت برم

مقدمه

مقدمه

وقتی دل تنگ و خسته از خاک، معراج جان و سیر به افلاک را آرزو می کنی، تنها می توانی بر براق نماز گستره آسمان ها را بپیمایی که الصلوة معراج المؤمن؛

وقتی غوغای زندگی تو را از خود بی خود می کند به نمازی عاشقانه بایست و غبار تیرگی را از جسم و جان بزدای آن گاه سبکساری تن و روان را به تماشا نشین؛ بکوش تا دمی با یار باشی و نسیم نشاط در کوچه های دلت جاری کنی، بکوش تا در انبوه جامعه و در لابلای امواج «ناس» گم نشوی؛ آن گاه که دغدغه ی فردا، امروزت را به تشویش می کشاند، وقتی هراس تردید سایه وحشت بر جانت می گستراند، آفتاب اطمینان را در سپیده دم نجوی (نماز صبح) و نیم روز نیایش (ظهر و عصر) و شبانگاه شوق (مغرب و عشا) بر دلت بتابان، خود را به دریای مواج انسان های با ایمان پیوند ده، قطره را به دریای بی کران شکرگزاران برسان، تا همه دغدغه ها و تشویش ها خاکستر شوند و بدان که در هر حالی دست خداوند با جماعت است و یدالله مع الجماعه.

وقتی بهار نماز است خزان افسردگی چرا؟! وقتی با نماز به معراج می توان رفت تن به چاه تیره ی کسالت چرا؟! این نمازگزار است که شایستگی هم سخنی با محبوب و حلاوت همزبانی با دوست را در ذرّه ذرّه وجودش احساس می کند. نماز نور چشم پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ، عمود دین و استوارترین تکیه گاه و یادآور «راه و مقصد» است.

پیش گفتار

نماز جماعت در کلام امام خمینی قدس سره

ما با ذکر خدا، با اسم خدا پیش بردیم و نماز بالاترین ذکر خداست. اگر در نماز کوتاهی بشود و هر کسی بگوید: « خوب من خودم تنهایی می روم در خانه ام می خوانم » خیر، نماز را در جماعت بخوانید، اجتماع باید باشد، مساجد را پر کنید، اینها از مسجد می ترسند.(1)

نماز جماعت را انسان خیال می کند خوب یک عبادتی است که با هم جمع می شوند یک نمازی را می خوانند لکن در این نماز جماعت ها مسایل سیاسی باید طرح بشود.(2)

نماز جماعت، اجتماع مردم در یک محلی، این برای این است که اینها مطلع بشوند از حال مملکت خودشان، مطلع بشوند. از حال برادرهای

نماز جماعت در سیره امام خمینی قدس سره

مرحوم شیخ نصراله خلخالی گفت: من چهل سال با امام دوست بودم هیچ گاه ندیدم نماز شب او ترک شود، همیشه قبل از اذان صبح بیدار بود و در حال عبادت و مناجات به سر می برد، همواره در نمازهای جماعت شرکت می کرد و به دیگران اقتدا می نمود.(2)

نماز جماعت در سیره ی رهبر فرزانه ی انقلاب

معظم له از برنامه هایی که دارند و تقریبا می شود گفت هیچ گاه ترک نمی شود این است که حداقل یک ساعت مانده به اذان صبح بیدار می شوند و تا اذان صبح به تهجد و شب زنده داری مشغولند، سپس نماز صبح را می خوانند یکی از توفیقاتی که ایشان دارند این است که نمازهایشان همه به جماعت خوانده می شود حتی نماز صبح؛ نماز صبح در درون خانه به جماعت خوانده می شود، نماز ظهر هم با شرکت تعدادی از ملاقات کنندگان و نیز افرادی که در دفتر هستند برگزار می شود، گاهی وقت ها هم بعضی از افراد، شخصیت ها و علمایی که از علاقمندان ایشان هستند و دوست دارند نماز را با ایشان بخوانند ظهر یا شب برای حضور در نماز جماعت به آنجا می آیند.

بخش اول: اهمیت نماز جماعت در قرآن

نماز جماعت در میدان جنگ

نماز جماعت در میدان جنگ

« وَ إذا کُنْتَ فیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلوةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَکَ وَلْیَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ... »(1)

خدای متعال خطاب به رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید:

« و هنگامی که در میان آنها باشی و (در میدان جنگ) برای آنها نماز را برپا کنی، باید دسته ای از آنها با تو (به نماز) برخیزند و سلاحهایشان را با خود برگیرند. و هنگامی که سجده کردند (و نماز را به پایان رساندند) باید به پشت سر شما (به میدان نبرد) بروند و آن دسته دیگر که نماز نخوانده اند (و مشغول پیکار بوده اند) بیایند و با تو نماز بخوانند، آنها باید وسایل دفاعی و سلاحهایشان را (در حال نماز) با خود حمل کنند. (زیرا) کافران آرزو دارند که شما از سلاحها و متاعهای خود غافل شوید و یکباره به شما هجوم آورند. و... »

آیه شریفه درباره « نماز خوف »(2) است که در میدان نبرد آن هم به صورت جماعت برگزار می گردد. اهمیّت نماز و اقامه آن با جماعت تا آن جاست که مسلمانان در سخت ترین شرایط جنگ نیز نباید از آن غفلت کنند. درباره شأن نزول این آیه می خوانیم:

بخش دوم: نماز جماعت در احادیث معصومین(ع) (چهل حدیث)

ثواب رفتن به مسجد و شرکت در نماز جماعت

ثواب رفتن به مسجد و شرکت در نماز جماعت

قالَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله وسلم :

اَلا وَ مَنْ مَشی اِلی مَسْجِدٍ یَطْلُبُ فیهِ الْجَماعَةَ کانَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ سَبْعُونَ اَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحی عَنْهُ سَبْعینَ الَْفَ سَیِّئَةٍ وَ یَرْفَعُ لَهُ مِنَّ الدَّرَجاتِ مِثْلُ ذلِکَ وَ اِنْ ماتَ وَ هُوَ عَلی ذلِکَ وَکَلَّ اللّه ُ

ارزش فضیلت درک تکبیرة الاحرام نماز جماعت

پاداش به جماعت خواندن نمازهای واجب در روز جمعه

پاداش به جماعت خواندن نمازهای واجب در روز جمعه

قال علی علیه السلام : قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم :

مَنْ صَلّی صَلاةَ الصُّبْحِ یَوْمَ الْجُمْعَةِ مَعَ الْجَماعَةِ، اَعْطاهُ اللّه ُ بِکُلِّ رَکْعَةٍ ثَوابَ نَبِیٍّ وَ بَنی لَهُ فِی الْجَنَّةِ قَصْراً مِنَ الزَّبَرْجَدِ وَ یَسْتَغْفِرُ لَهُ مَلائِکَةُ السَّمواتِ السَّبْعِ وَ سُمُوکُ الْبِحارِ وَ اَوْراقُ الاَْشْجارِ وَ طُیُورُ الْهَواءِ وَ نُجُومُ السَّماءِ وَ اَقْطارُ الاَْمْطارِ اِلَی الْجُمْعَةِ الاْتِیَةِ.

وَ مَنْ صَلّی صَلاةَ الظُّهْرِ مِنْها مَعَها اَعْطاهُ اللّه ُ ثَوابَ الْعُلَماءِ وَ الصُّلَحاءِ وَ الزُّهادِ، وَ بِکُلِّ رَکْعَةٍ حَجَّةً وَ عُمْرَةً وَ یَحْشُرُ وَ فی رَأْسِهِ تاجٌ مِنَ النُّورِ وَ لَوْ ماتَ اِلَی الْجُمْعَةِ الاْتِیَةِ کانَ کَمَنْ ماتَ شَهیداً.

وَ مَنْ صَلّی صَلاةَ الْعَصْرِ مِنْها مَعَها اَعْطاهُ اللّه ُ ثَوابَ خَمْسَةِ وَ عِشْرینَ نَبِیّاً وَ مَنْ صَلّی صَلاةَ الْمَغْرِبِ مِنْها مَعَها فَکَاَنَّهُ اَکْسی اَلْفَ یَتیمٍ وَ اَشْبَعَ اَلْفَ جائِعٍ وَ خَدَمَ اَلْفَ نَبِیٍّ مُرْسَلٍ وَ بَنی بَیْتَ الْمُقَدَّسٍ بِیَدِهِ وَ یَجْعَلُ اللّه ُ تَعالی قَبْرَهُ رَوْضَةً وَ یَرْحَمَهُ النَّکیرَیْنِ.

وَ مَنْ صَلّی صَلاةَ الْعِشاءِ مِنْها مَعَ الْجَماعَةِ یُنادی مَلَکٌ مِنْ تَحْتَ الْعَرْشِ: اَیُّهَا الْعَبْدُ السَّعیدُ ادْعُ کُلَّها تُریدُ مِنَ اللّه ِ مِنْ حَوائِجِ الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ وَ یَسْقی عِنْدَ الاِْحْتِضارِ بِشَرْبَةِ الْکَوْثَرِ وَ یَطْعَمُ بِفَواکِهِ الْجَنَّةِ وَ غَفَرَ اللّه ُ لِوالِدَیْهِ وَ لَوْ ماتَ تِلْکَ اللَّیْلَةِ کانَ کَمَنْ ماتَ شَهیداً.(1)

امام علی علیه السلام فرمود: پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

کسی که روز جمعه نماز صبح را به جماعت بخواند، خداوند برای هر رکعت ثواب پیامبری به او عطا می کند و قصری از زبرجد برای او در بهشت بنا می کند و ملائکه هفت آسمان، ماهیان دریا، برگ درختان و پرندگان هوا و ستاره های آسمان ها و قطرات باران تا جمعه آینده برای او استغفار می کنند.

فضیلت یک رکعت

فضیلت یک رکعت

قال الرضا علیه السلام :

فَضْلُ الْجَماعَةِ عَلَی الْفَرْدِ بِکُلِّ رَکْعَةٍ اَلْفا رَکْعَةٍ(2)

حضرت رضا علیه السلام فرمودند:

فضیلت نماز جماعت بر نماز فرادی هر یک رکعت برابر با دو هزار رکعت است.

ب: اهمیت نماز جماعت

نماز جماعت با هر دشواری

نماز جماعت با هر دشواری

قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم : اَلصَّلاةُ جَماعَةٌ وَ لَوْ عَلی رَأْسِ زُجٍّ.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

در نماز جماعت شرکت نمایید، گرچه آن را در جای پرزحمت و سخت انجام دهید. (یعنی هر قدر سخت و دشوار باشد، از حضور در جماعت دریغ نکنید).

بر یهود امت من سلام نکنید

بر یهود امت من سلام نکنید

قال النبیّ صلی الله علیه و آله وسلم :

سَلِّمُوا عَلَی الْیَهُود وَ النَّصاری، وَ لا تُسَلِّمُوا عَلَی الْیَهُودِ اُمَّتی، قیلَ یا رَسُولَ اللّه ِ مَنْ یَهُودُ اُمَّتِکَ؟ قالَ صلی الله علیه و آله وسلم : اَلَّذینَ یَسْمَعُونَ اَلأذانَ وَ الاْءقامَةَ وَ لَمْ یَحْضُرِ الْجَماعَةَ.(2)

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

به یهود و نصاری سلام کنید، ولی بر یهود امت من سلام نکنید، عرض کردند: یا رسول اللّه یهود امت شما کیست؟ فرمود: کسی که صدای اذان و اقامه را می شنود، ولی در نماز جماعت حضور پیدا نمی کند.

ج: شرایط امام جماعت

شرایط ترجیح امام جماعت

شرایط ترجیح امام جماعت

قالَ الرِّضا علیه السلام :

وَ إنَّ اَوْلَی النّاسِ بِالتَّقَدُمِ فِی الْجَماعَةِ اَقْرَئُهُمْ بِالْقُرْآنِ وَ اِنْ کانُوا فِی الْقُرْآنِ سَواءً فَاَفْقَهُهُمْ، وَ اِنْ کانُوا فِی الْفِقْهِ سَواءً فَاَقْدَمُهُمْ هِجْرَةً وَ اِنْ کانُوا فِی الْهِجْرَةِ سَواءً فَأَسَنُّهُمْ فِاِنْ کانُوا فِی السِّنِّ سَواءً فَاَصْبَحُهُمْ وَجْهاً وَ صاحِبُ الْمَسْجِدِ اَوْلی بِالْمَسْجِدِ.(1)

امام رضا علیه السلام فرمودند:

حق تقدم در نماز جماعت برای امام به این ترتیب خواهد بود.

اول آن که از نظر قرائت بهتر باشد.

دوم آن که از نظر شناخت به مسائل آگاه تر باشد.

سوم آن که از نظر هجرت مقدم باشد.

چهارم آن که از نظر سن مقدم باشد.

پنجم آن که زیباتر باشد.

و در پایان فرمود صاحب مسجد (که شاید مقصود امام جماعت راتب باشد) مقدم بر دیگران است.

فضیلت اقتدا به امام جماعت عالم

فضیلت اقتدا به امام جماعت عالم

قال الصادق علیه السلام :

الَصَّلاةُ خَلْفَ الْعالِم بِاَلْفِ رَکْعَةٍ.(1)

امام صادق علیه السلام فرمودند:

خواندن نماز پشت سر عالم هزار رکعت ثواب دارد.

امام جماعت

امام جماعت

قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم :

اِمامُ الْقَوْمِ وافِدُهُمْ فَقَدِّمُوا فی صَلاتِکُمْ اَفْضَلَکُمْ.(2)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

امام جماعت هر جمعی نماینده آن در پیشگاه خداوند می باشد. پس برای امامت جماعت خود بهترین ها را برگزینید.

امام جماعت و رعایت حال نمازگزاران

امام جماعت و رعایت حال نمازگزاران

قال علی علیه السلام : یا مالِک

وَ اِذا قُمْتَ فی صَلاتِکَ لِلنّاسِ فَلا تَکُونَنَّ مُنَفِّراً وَ لا مُضَیِّعاً فَاِنَّ فِی النّاسِ مَنْ بِهِ العِلَّةُ وَ لَهُ الْحاجَةُ، وَ قَدْ سَأَلْتُ رَسُولَ اللّه صلی الله علیه و آله وسلم حینَ وَجَّهَنی اِلَی الْیَمَنِ کَیْفَ اُصَلّی بِهِمْ؟ فَقالَ: صَلِّ بِهِمْ کَصَلاةِ اَضْعَفِهِمْ، وَ کُنْ بِالْمُؤْمِنینَ رَحیماً.(1)

علی علیه السلام فرمودند:

هنگامی که برخاستی و خودت را مهیّا ساختی تا با مردم نمازگزاری، نماز را چندان طولانی مخوان که مردم را پراکنده سازی، و سریع و تند هم مخوان که آن را تباه کنی، زیرا در میان مردمی که با تو نماز می گزارند، کسانی هستند که علیل و بیمار و ناتوان یا گرفتارند. من از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم هنگامی که مرا برای تبلیغ اسلام به یمن می فرستاد پرسیدم: چگونه با مردم نماز بگزارم؟ حضرت فرمود: با آنها مانند ناتوانترین آنان نماز گزار، و بر حال مؤمنین ترحم کن.

د: صفهای نماز جماعت

صف اول صف ملائکه

صف اول صف ملائکه

قال علی علیه السلام :

اَفْضَلُ الصُّفُوفِ اَوَّلُها وَ هُوَ صَفُّ الْمَلائِکَةِ وَ اَفْضَلُ الْمُقَدَّمِ مَیامِنُ الاِْمامِ.(2)

حضرت علی علیه السلام فرمودند:

بهترین صفهای نماز جماعت، صف اول است و آن صف ملائکه است و بهترین جای صف اول سمت راست امام جماعت است.

صفوف نماز جماعت همانند صفوف ملائکه

صفوف نماز جماعت همانند صفوف ملائکه

قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم :

اَمَّا الْجَماعَةُ فَاِنَّ صُفُوفَ اُمَّتی کَصُفُوفِ الْمَلائِکَةِ وَ الرَّکْعَةُ فِی الْجَماعَةِ اَرْبَعُ وَ عِشْرُونَ رَکْعَةً، کُلُّ رَکْعَةٍ اَحَبُّ اِلَی اللّه ِ _ عَزَّوَجَلَّ _ مِنْ عِبادَةٍ اَرْبَعینَ سَنَةً.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

صفهای (نماز جماعت) امّت من مانند صفهای فرشتگان است و یک رکعت نماز جماعت برابر با بیست و چهار رکعت (نماز فرادی) می باشد که نزد خدا هر رکعتی از آن از عبادت چهل سال محبوب تر است.

ه: فلسفه و آداب نماز جماعت

آداب نماز جماعت

آداب نماز جماعت

قالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وسلم :

رَجُلٌ یُصَلّی فِی الْجَماعَةِ وَ لَیْسَ لَهُ صَلاةٌ وَ رَجُلٌ یُصَلّی فِی الْجَماعَةِ فَلَهُ صَلاةٌ واحِدَةٌ وَ لا حَظَّ لَهُ فِی الْجَماعَةِ وَ رَجُلٌ یُصَلّی فِی الْجَماعَةِ فَلَهُ اَرْبَعٌ وَ عِشْرُونَ صَلاةً، وَ رَجُلٌ یُصَلّی فِی الْجَماعَةِ فَلَهُ خَمْسُونَ صَلاةً، وَ رَجُلٌ یُصَلّی فِی الْجَماعَةِ فَلَهُ سَبْعُونَ صَلاةً، وَ رَجُلٌ یُصَلّی فِی الْجماعَةِ فَلَهُ مِأَتَیْ صَلاةٍ، وَ رَجُلٌ یُصَلّی فِی الْجَماعَةِ فَلَهُ خَمْسُ مِأَةِ صَلوةٍ.

فَقامَ جابِرُ بْنُ عَبْدِ اللّه ِ الاَْنْصاری وَ قالَ یا رَسُولَ اللّه ِ فَسِّرْ لَنا هذِهِ، قالَ رَسُولُ اللّه ِ: رَجُلٌ یُصَلّی یَرْفَعُ رَأْسَهُ قَبْلَ الاِْمامِ وَ یَضَعُ قَبْلَ الاِْمامِ فَلا صَلاةَ لَهُ، وَ رَجُلٌ یَضَعُ رَأْسَهُ مَعَ الاِْمامِ وَ یَرْفَعُ مَعَ الاِْمامِ فَلَهُ صَلاةٌ واحِدَةٌ وَ لا حَظَّ فِی الْجَماعَةِ، وَ رَجُلٌ یَضَعُ رَأْسَهُ بَعْدَ الاِْمامِ وَ یَرْفَعُ بَعْدَهُ فَلَهُ اَرْبَعُ وَ عِشْرُونَ صَلاةً وَ رَجُلٌ دَخَلَ فِی الْمَسْجِدِ فَرَا الْصُفُوفَ فَقامَ وَحْدَهُ وَ خَرَجَ رَجُلٌ مِنَ الصَّفِ یَمْشِی الْقَهْقَری وَ قامَ مَعَهُ فَلَهُ مَعَ مَنْ مَعَهُ خَمْسُونَ صَلاةً وَ رَجُلٌ یُصَلّی بِالْمِسْواکِ فَلَهُ سَبْعُونَ صَلاةً، وَ رَجُلٌ کانَ مُؤَذِّناً یُؤَذِّنُ فی اَوْقاتِ الصَّلاةِ فَلَهُ مِأَتا صَلاةٍ وَ رَجُلٌ کانَ اِماماً یَقُومُ فَیُؤَدّی حَقَّ الاِْمامَةِ فَلَهُ خَمْسُ مِأَةِ صَلاةٍ.(1)

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

مردی نماز جماعت می خواند و گویی نماز نخوانده است، و مردی نماز جماعت می خواند و برای او یک نماز است و بهره ای از جماعت ندارد، و مردی نماز جماعت می خواند و نماز او مساوی با بیست و چهار نماز می باشد. مردی نماز جماعت می خواند و نماز او مساوی با پنجاه

آثار توجه به آداب نماز جماعت

آثار توجه به آداب نماز جماعت

اَبو الْحَسَنِ مُوسَی بْن جَعْفَر علیهماالسلام یُحَدِّثُ عَنْ اَبیهِ علیه السلام اَنَّهُ قالَ:

مَنْ اَسْبَغَ وَضُوئَهُ فی بَیْتِهِ وَ تَمَشَّطَ وَ تَطَیَّبَ ثُمَّ مَشی مِنْ بَیْتِهِ غَیْرَ مُسْتَعْجِلٍ وَ عَلَیْهِ السَّکینَةُ وَ الْوِقارُ اِلی مُصَّلاهُ رَغْبَةً فی جَماعَةِ المُسْلِمینَ لَمْ یَرْفَعْ قَدَماً وَ لَمْ یَضَعْ اُخْری اِلاّ کُتِبَ لَهُ حَسَنَةٌ، وَ مَحَیَتْ عَنْهُ سَیِّئَةٌ وَ رُفِعَتْ لَهُ دَرَجَةٌ فَاِذا ما دَخَلَ الْمَسْجِدَ اِلی اَنْ قالَ علیه السلام ثُمَّ اِفْتَتَحَ الصَّلوةَ مَعَ الاِْمامِ جَماعَةً اِلاّ وَجَبَتْ لَهُ مِنَ اللّه ِ الْمَغْفِرَةُ وَ الْجَنَّةُ مِنْ قَبْلِ اَنْ یُسَلِّمَ الاِْمامُ؛(1)

و: تارک نماز جماعت

آثار ترک نماز جماعت

آثار ترک نماز جماعت

قالَ النَّبِیِ صلی الله علیه و آله وسلم :

مَنْ تَرَکَ الْجَماعَةَ ابْتِلاهُ اللّه ُ تَعالی بِاَشْیاءَ، یَذْهَبُ الْبَهاء مِنْ وَجْهِهِ، وَ الْبَرَکَةُ مِنْ رِزْقِهِ، وَ یَسُوءُ خُلْقَهُ، وَ یَعْسُرُ سَکَراتِهِ، وَ یَمُوتُ هُوَ جائِعٌ وَ عَطْشان، وَ یَعْقَدُ لِسانُهُ وَ لمْ یَقْدِرْ عَلی جَوابِ النَّکیرَیْنِ، وَ یَضیقُ عَلَیْهِ قَبْرَهُ، وَ لَمْ یَرْضَ اللّه ُ عَنْهُ، وَ یَعْسُرُ عَلَیْهِ الْحِسابُ وَ یُعَذَّبُ فِی النّارِ کَالْکُفّار.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

کسی که نماز جماعت را ترک کند، خداوند او را به چیزهایی مبتلا می کند، که نورانیت صورت او را می برد، برکت را از رزق او برمی دارد و او را بد اخلاق می کند و سکرات مرگ بر او سخت می شود، و در حال گرسنگی و تشنگی می میرد، و زبان او بسته می شود و قدرت جواب نکیر و منکر را ندارد، قبر او تنگ می شود، و خدا از او راضی نیست و حساب را بر او سخت می گیرد، و او را مانند کفار عذاب می کند.

مبارزه منفی با تارک نماز جماعت

مبارزه منفی با تارک نماز جماعت

قالَ النَّبِیُ صلی الله علیه و آله وسلم :

مَنْ کانَ جارَ بَیْتِ اللّه ِ وَ َلمْ یَحْضُرِ الْجَماعَةِ ثَلاثَ اَیّامٍ مُتَوالِیاتٍ، فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اللّه ِ وَالْمَلائِکَةِ وَ النّاسِ اَجْمَعینَ فَاِنَ خَطَبَ فَلا تَزَوَّجُوهُ، وَ اِنْ مَرَضَ فَلا تَعُودُوهُ، وَ اِنْ رَفَعَ جِنازَتُهُ فَلا تَشیعُوهُ، أَلا فَلا صَلاةَ لَهُ، أَلا فَلا صَوْمَ لَهُ، أَلا فَلا زَکوةَ لَهُ، أَلا فَلا حَجَّ لَهُ، أَلا فَلا جَهادَ لَهُ، وَ إنْ ماتَ ماتَ مَیْتَةَ الْجاهِلِیَّةِ.(1)

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

کسی که همسایه مسجد باشد و سه روز پشت سر هم حاضر به جماعت نشود، لعنت خدا و ملائکه و همه مردم برا او خواهد بود، اگر چنین شخصی خواستگاری نمود به او دختر مدهید، اگر مریض شد او را عیادت نکنید و اگر مرد او را تشییع نکنید.

بدانید و توجه داشته باشید شخص تارک جماعت، نماز، روزه، زکات، حج و جهاد، او قبول نخواهد بود و اگر بمیرد همانند زمان جاهلیت مرده یعنی بدون دین از دنیا رفته است.

غیبت و قطع رابطه با تارک نماز جماعت

غیبت و قطع رابطه با تارک نماز جماعت

قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم :

لا صَلاةَ لِمَنْ لا یُصَلّی فِی الْمَسْجِدِ مَعَ الْمُسْلِمینَ اِلاّ مِنْ عِلَّةٍ وَ لا غَیْبَةَ اِلاّ لِمَنْ صَلّی فی بَیْتِهِ وَ رَغِبَ عَنْ جَماعَتِنا وَ مَنْ رَغِبَ عَنْ جَماعَةِ الْمُسْلِمینَ سَقَطَتْ عَدالَتُهُ وَ وَجَبَ هِجْرانُهُ.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

کسی که بدون عذر موجّهی با مسلمین در مسجد نماز جماعت نمی خواند نمازش کامل نیست، و کسی که در منزلش نماز می خواند و نسبت به جماعت مسلمین بی توجّه است غیبتش جایز است و کسی که نسبت به جماعت مسلمین بی توجه است از عدالت ساقط است و دوری کردن از او واجب است.

محرومیت از امور اجتماعی

محرومیت از امور اجتماعی

قالَ الصّادِقُ علیه السلام : عَنْ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام بَلَغَهُ اَنَّ قَوْماً لا یَحْضُرُونَ الصَّلاةَ فِی الْمَسْجِدِ فَخَطَبَ فَقالَ علیه السلام : إِنَّ قَوْماً لا یَحْضُرُونَ الصَّلاةَ مَعَنا فی مَساجِدِنا فَلا یُؤاکِلُونا، وَ لا یُشارِبُونا، وَ لا یُشاوِرُونا، وَ لا یُناکِحُونا وَ لا یَأْخُذُوا مِنْ فَیْئِنا شَیْئاً اَوْ یَحْضُرُوا مَعَنا صَلاتَنا جَماعَةً.

قالَ الصّادِقُ علیه السلام : فَامْتَنَعَ الْمُسْلِمُونَ عَنْ مُؤاکِلَتِهِمْ وَ مُشارِبَتِهِمْ وَ مُناکِحَتِهِمْ حَتّی حَضَرُوا الْجَماعَةِ مَعَ الْمُسْلِمینَ.(1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: از علی علیه السلام که به آن حضرت خبر رسید گروهی برای نماز در مسجد حاضر نمی شوند، حضرت خطبه ای خواند و در آن خطبه چنین فرمود: به درستی که گروهی برای نماز در مساجد ما حاضر نمی شوند پس با ما غذا نخورند، آب نیاشامند، مشورت نکنند، از ما « زن » نگیرند و از غنایم ما چیزی اخذ نکنند، تا اینکه در نماز جماعت با ما حاضر شوند.

سپس امام صادق علیه السلام فرمودند: مسلمین مطابق دستور امیرالمؤمنین عمل کردند و بطور کلی در همه جهات ترک مراوده نمودند با آنها تا اینکه آن جماعت توبه نمودند و به جماعت مسلمین حاضر شدند.

بخش سوم: چهل نمونه از آثار و برکات نماز جماعت

خشنودی خداوند

خشنودی خداوند

قالَ رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم :

ثَلاثَةٌ یَضْحَک اللّه ُ اِلَیْهِمْ، اَلرَّجُلُ اِذا قامَ بِاللَّیْلِ یُصَلّی، وَ الْقُومُ اِذا صَفُّوا فِی الصَّلاةِ، وَ الْقَوْمُ اِذا صَفُّوا فِی قِتالِ الْعَدُوِ.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

سه گروهند که خداوند از آنان خشنود است:

1 _ کسی که نماز شب بخواند.

2 _ جمعی که نماز جماعت را به پا می دارند.

3 _ دسته ای که در برابر دشمن در راه خدا صف آرایی می کند.

دریافت هدیه از خدا

دریافت هدیه از خدا

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هر کس نمازهای پنجگانه خود را با جماعت بخواند خداوند به او پنج هدیه بزرگ عطا می نماید.

1 _ تنگدستی را از او می برد.

2 _ تنگی قبر را از او برطرف می کند.

3 _ نامه عملش را به دست راستش می دهند.

4 _ از پل صراط مانند برق می گذرد.

5 _ بدون حساب و کتاب وارد بهشت می شود.(1)

محبوب خدا و ملائکه بودن

محبوب خدا و ملائکه بودن

قالَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله وسلم :

آتانی جِبْرَئیلُ ... فَقالَ:

یا مُحَمَّدُ مَنْ اَحَبَّ الْجَماعَةَ اَحَبَّهُ اللّه ُ وَ الْمَلائِکَةُ أَجْمَعُونَ.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

جبرئیل ... نزد من آمدند و گفتند:

ای محمد، کسی که نماز جماعت را دوست بدارد خداوند و تمام فرشتگان او را دوست می دارند.

مونس در قبر

مونس در قبر

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم :

اَلا وَ مَنْ مَشی ... وَکَّلَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ سَبْعینَ اَلْفَ مَلَکٍ یُعَوِّدُونَهُ فی قَبْرِهِ یُؤَنِّسُونَهُ فی وَحْدَتِهِ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ حَتّی یُبْعَثَ.(1)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

آگاه باشید هر کس به طرف مسجد برای اقامه نماز جماعت حرکت کند ... خداوند هفتاد هزار فرشته بر او بگمارد که در قبر او را زیارت کنند، و در تنهایی مونس او باشند و برایش استغفار کنند تا هنگامی که برانگیخته می شود.

آزادی از آتش دوزخ

آزادی از آتش دوزخ

عن النبیّ صلی الله علیه و آله وسلم قال:

مَنْ صَلّی اَرْبَعینَ یَوْماً فی جَماعَةٍ یُدْرِکُ التَّکْبیرَةَ الاُولی کُتِبَ لَهُ بَرائَتانِ بَرائَةٌ مِنَ النّارِ وَ بَرائَةٌ مِنَ النِّفاقِ.(2)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

هر کس، چهل روز در نماز جماعت شرکت کند و به طور مرتب نمازگزارد و تکبیرة الاحرام را درک کند، دو برائت نامه و دو سند رهایی بخش به او می دهند 1 _ نجات از آتش 2 _ رهایی از نفاق.

شباهت به فرشتگان

شباهت به فرشتگان

امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمودند: خداوند فرشتگانی خلق کرده است که گروهی از آنان به صف ایستاده (و در حال قیامند) و هیچ گاه پراکنده نمی شوند، و بعضی در رکوعند و هرگز از این حالت خارج نمی شوند و برخی در سجودند و هیچ گاه سر از سجده برنمی دارند؛ و کسانی که نماز جماعت می خوانند در حال قیام و رکوع و سجود شبیه این فرشتگانند و اگر کسانی بخواهند از ثواب فرشتگان بهره ای داشته باشند نماز جماعت را ترک نکنند.(1)

آشکار شدن اخلاص، اسلام، عبادت

آشکار شدن اخلاص، اسلام، عبادت

قالَ الرِّضا علیه السلام :

اِنَّما جُعِلَتِ الْجَماعَةُ لِئَلاّ یَکُونَ الاِْخْلاصُ وَ التَّوْحیدُ وَ الاِْسْلامُ وَ الْعِبادَةُ للّه ِِ اِلاّ ظاهِراً مَکْشُوفاً مَشْهُوراً. لاَِنَّ فی اِظْهارِهِ حُجَّةً عَلی اَهْلِ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ للّه ِِ وَحْدَهُ وَلِیَکُونَ الْمنافِقُ وَ الْمُسْتَخَفُّ مُؤَدّیاً لما اَقَرَّبِهِ یَظْهَرُ الاِْسْلامُ وَ الْمراقَبَةُ وَ لِیَکُونَ شَهاداتُ النّاسِ بِالاِْسْلامِ بَعْضِهِمْ بِبَعْضٍ جائِزَةً مُمْکِنَةً مَعَ ما فیهِ مِنَ الْمُساعَدَةِ عَلَی البِرِّ وَ التَّقوی وَ الزَّجْرِ عَنْ کَثیرٍ مِنْ مَعاصِی اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ.(1)

امام رضا علیه السلام فرمود:

علت تشریع نماز جماعت آن است که اسلام، توحید، بندگی و اخلاص به خداوند متعال در معرض دید عموم قرار گیرد و در میان مردم ظاهر و مشهور باشد، زیرا در این صورت است که حجّت در زمینه وحدانیّت خداوند بر مردم شرق و غرب تمام می شود، و اشخاص منافق و بی اعتنا به نماز مطابق اقرار زبانی وادار به عمل می شوند، و مراقبت صورت می گیرد و گواهیهای مردم علیه یکدیگر در زمینه اسلام امکان پیدا می کند، علاوه بر این در چنین اجتماعاتی نیکوکاری و تقوی گسترش و توسعه می یابد، و عملاً جلوی بسیاری از گناهان گرفته می شود.

استجابت دعا

استجابت دعا

قال النبیّ صلی الله علیه و آله وسلم :

اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ یَسْتَحْیی مِنْ عَبْدِهِ اِذا صَلّی فی جَماعَةٍ ثُمَّ سَأَلَهُ حاجَةً اَنْ یَنْصَرِفَ حَتّی یَقْضِیَها.(1)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

چون بنده خدا نماز را به جماعت گزارد و پس از آن حاجتی را از خدا خواهد، خدای عزّوجل حیا می کند از وی که پیش از روگرداندن، حاجتش را برآورده نسازد.

میزان تأیید

میزان تأیید

قال رَسُول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم :

اِذا سُئِلْتَ عَمَّنْ لا یَشْهَدُ الْجَماعَةَ فَقُلْ: لا اَعْرِفُهُ.(2)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

هنگامی که از شما راجع به کسی که در نماز جماعت شرکت نمی کنند بپرسند، بگویید او را نمی شناسم.

ج: آثار و برکات اجتماعی نماز جماعت

دعاهای دسته جمعی

دعاهای دسته جمعی

از برکات مهم نماز جماعت، دعاهای دسته جمعی است. گاهی دعا کننده یک نفر است، ولی آمین گوینده زیاد است، اگر یک دل شکسته، یک نفر مظلوم، یک آدم مستجاب الدعوة و درستکار از بندگان خاص خدا، و یک نفر آدم بی گناه جزء آمین گویندگان باشد، ممکن است از برکات آمین آن یک نفر دعای همه مستجاب گردد و حوائج همه برآورده شود.(2)

نظم اجتماعی

نظم اجتماعی

مسلمانان نمازگزار در مسجدها، در صفهای منظّم و مرتّب قرار می گیرند، آنگاه که امام جماعت نماز را با تکبیرة الاحرام شروع می کند، همه با هم دستها را تا مقابل گوش بالا می برند و به نماز امام اقتدا می کنند، بهترین و زیباترین جلوه گاه نظم به شمار می آید که خود این نظم دسته جمعی وقتی استمرار داشته باشد کمک شایانی در نظم فردی نیز می کند. در حقیقت این نظم اجتماعی الگویی می شود برای مؤمنان که در کارهای روزمره خویش در تمام ابعاد زندگی منظم باشند.

کسب شخصیت

کسب شخصیت

اشخاصی که پیوسته به مسجد رفت و آمد دارند، با اهل ایمان و نمازگزاران و افراد منظّم و متعبد در معاشرت و رفت و آمد هستند، ایمان و تعهد عملی آنان در معرض دید دیگران قرار می گیرد، و به یک معیار شخصیتی و اعتبار اجتماعی نیز دست می یابند، و قهراً این جمعیت در داد و ستدهای اقتصادی، خانوادگی و سایر روابط اجتماعی آنان ملاک اعتبار و اطمینان قرار می گیرند.(2)

بهترین وسیله برای رفع اختلاف طبقاتی

بهترین وسیله برای رفع اختلاف طبقاتی

استاد علامه « سید محمد حسین طباطبایی » حکیم و مفسّر بزرگ اسلامی، نوشته است، این اجتماعی که در اسلام مقرّر شده، بهترین وسیله برای رفع اختلافات طبقاتی است، زیرا مؤثرترین راه برای این که این اختلافات طبقاتی ریشه کن شود، از بین بردن بداندیشی ها و بدبینی ها نسبت به یکدیگر است، و این خاصیّت در پرستش دسته جمعی به وجه اَحسن موجود است.

زیرا کسی که عبادت خداوند را با اخلاص انجام می دهد، جز با خدا با کس دیگری سر و کار ندارد، درهای رحمت پروردگار به روی همه باز است و خزانه بی پایان نعمت او تمام شدنی نیست، و ساحت قرب او بدن مانع و مزاحم، همه را به خود می پذیرد، و در نتیجه انس و الفت و مهر و محبّتی که بواسطه اجتماع، به هنگام عبادت در مردم پدید می آید، برای رفع کدورت و اختلافات بهترین وسیله است.(1)

تقویت روحیه مساعدت و همکاری

تقویت روحیه مساعدت و همکاری

امام رضا علیه السلام فرمودند:

مَعَ ما فیهِ مِنَ الْمُساعِدَةِ عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی وَ الزَّجْرِ عَنْ کَثیرٍ مِنْ مَعاصِی اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ(1)

در پرتو نماز جماعت، روح مساعدت و همکاری برای احیاء کارهای نیک و خدا پسندانه به وجود می آید و چنین روحیّه ها و جماعتی سبب باز دارندگی از گناهان زیاد و نافرمانی خداوند را فراهم می گرداند.(2)

مرز ایمان و صلاحیّت

مرز ایمان و صلاحیّت

حضور در مسجد و اقامه نماز جماعت، یکی از آثار ایمان و تعبّد و تعهد و صلاحیت دینی افراد است، و همین تقید عملی، مرز دینداری و روح اطاعت آنان را، از اشخاصی که به خصلت ایمان و اطاعت پایبند نیستند، تفکیک می گرداند. آری، یک راه اساسی شناسایی مرز ایمان و نفاق، شرکت در نمازهای جماعت است،(2) بدین جهت می خوانیم:

یک روز رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نماز صبح را خواند، و بعد از آن روی خود را به طرف جمعیّت برگردانید و از وضع یارانی که در نماز حضور نیافته بودند، با بردن نام آنان به پرس و جو پرداخت.

آن گاه که اصحاب اعلام کردند، این افراد غایبند و در نماز حضور ندارند، آن حضرت فرمود: اِنَّهُ لَیْسَ مِنْ صَلاةٍ اَثْقَلُ عَلی المُنافِقینَ، مِنْ هذِهِ الصّلاة وَ صَلاةِ العِشاءِ الآخِرَةِ.(3)

این را بدانید که هیچ نمازی به اندازه این نماز جماعت صبح و نماز جماعت عشاء برای منافقین سنگین و دردناک نیست!

عرضه اسلام به جامعه

عرضه اسلام به جامعه

دعوت به یک اعتقاد و یک روش، گونه های مختلف دارد. امروزه با راه یافتن تکنیکها و شیوه های جدید در تبلیغات، اثر ارائه نمونه در معرض دید عموم یا نصب ماکت و تصویر در جذب افراد، بر کسی پوشیده نیست. نماز ماکت اسلام و اعتقاد مجسم دینی است و عرضه آشکار آن و به فرمایش امام رضا علیه السلام حجت را برای بسیاری از افراد تمام می کند که نتوانند از اسلام و اعتقاد دینی اظهار بی اطلاعی کنند، زیرا به آنان گفته می شود شما مراسم بزرگ و عمومی دینی را در جامعه ملاحظه می کردید چرا از پرسشی پیرامون چگونگی آن دریغ کردید؟!(1)

رعب و وحشت دشمنان

رعب و وحشت دشمنان

امروزه مانور نیرو و امکانات از جمله تاکتیک ها و برنامه های بودجه بری است که قدرتها، برای نمایش موجودیت خود در برابر دیگران در موقعیت های مختلف آن را به انجام می رسانند.

نماز جماعت مسلمانان، یک مانور نیرویی سالم و آرامی است که بدون صرف بودجه هر روزه انجام می گیرد و در هر کوچه و میدان و محله ای، صفوف متّحد نمازگزاران مانوری است که دشمن را از فکر صدمه زدن و طرح نقشه علیه مسلمانان منصرف می سازد.

آری نماز جماعت اعلام موجودیت و حضور در برابر کفار است.(1) لذا وقتی خداوند تبارک و تعالی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمان داد آئین خود را آشکار نماید، برپایی نماز جماعت که در آن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و امیرالمؤمنین علیه السلام ، و جعفر بن ابیطالب شرکت داشتند جزء نخستین اقدامات آن بزرگوار بود.(2)

توفیق یافتن

توفیق یافتن

در میان مؤمنان و کسانی که به زبان، اسلام را پذیرفته اند افرادی وجود دارند که چندان در عمل، اعتقاد به لوازم ایمان خود ندارند، برپایی نماز جماعت و عمومیت فرهنگِ شرکت در آن، این گروه را وا می دارد که نماز خود را همراه با جمع به جا آورند و اگر در اصل نماز، یا در به جا آوردن آن در اول اوقات سست و بی اراده هستند، زمینه این توفیق در میان جمع بر ایشان فراهم گردد.(2)

بخش چهارم: چهل داستان در اهمیت نماز جماعت

آخرین نماز جماعت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم

آخرین نماز جماعت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم در آخرین روزهای حیات خویش، در بستر بیماری بود که ناگهان صدای اذان بلال در گوشها طنین انداخت، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم با شنیدن اذان با چهره ای شاداب از بستر بیرون آمد، وضو گرفت. دستی بر دوش حضرت علی علیه السلام و دستی دیگر بر دوش فضل بن عباس گذاشت. به سختی به مسجد رفت و نماز صبح را با مردم برگزار کرد. از همه مسلمانان حاضر در مسجد حلالیّت طلبید و در حالی به سوی خانه بازگشت، که حضرت علی علیه السلام و فضل زیر بغل آن حضرت را گرفته بودند.(1)

امام خمینی قدس سره و نماز جماعت

امام خمینی قدس سره و نماز جماعت

ظهر روزی که شهید مصطفی خمینی، فرزند گرانقدر امام قدس سرهبه شهادت

نماز جماعت با سران کشورهای اسلامی

نماز جماعت با سران کشورهای اسلامی

روزی که سران کشورهای مسلمان برای قضیّه صلح ایران و عراق به خدمتشان آمده بودند، وسط جلسه بود که اذان ظهر گفته شد، امام قدس سرهبلند شدند و فرمودند که من می خواهم نماز بخوانم و چون مقیّد بودند هنگام نماز خود را با عطر و اُدکلن خوشبو کنند. در همان جلسه اشاره کردند که اُدکلن من را بیاورید، پس از معطّر نمودن خود به نماز ایستادند و دیگران هم

اهتمام فوق العاده حضرت امام قدس سرهبه نماز جماعت

اهتمام فوق العاده حضرت امام قدس سرهبه نماز جماعت

امام خمینی قدس سرهمی فرمودند: در دوران رضا خان من از یکی از ائمّه جماعت سئوال کردم که اگر یک وقت رضا خان لباسها را ممنوع کند و اجازه پوشیدن لباس روحانی به شما ندهد، چه کار می کنید؟ او گفت: ما توی منزل می نشینیم و جایی نمی رویم. گفتم: من اگر پیشنماز بودم و رضا خان لباس را ممنوع می کرد، همان روز با لباس تغییر یافته به مسجد می آمدم و به اجتماع می رفتم، نباید اجتماع را رها کرد و از مردم دور بود.(2)

عظمت نماز جماعت

عظمت نماز جماعت

مفتی اعظم مصر می گوید:

یکی از مستشرقین مشهور که در قاهره بود، روزی از دانشگاه الازهر و دیگر آثار باستانی بازدید کرد. به همراه او از چند مسجد دیدن کردیم. در یکی از مساجد نماز جماعت برگزار بود. مسلمین در صفهای فشرده با ابهت و هیمنه خاصی به طور هماهنگ تکبیر و سبحان اللّه می گفتند. یک لحظه دیدم حالت چهره مستشرق تغییر کرد. اول فکر کردم، اتفاقی برایش افتاده است. پرسیدم مشکلی پیش آمده؟ جواب داد: نه، هیبت و عظمت این نماز و عبادت، تمام تنم را مرتعش کرد و از این همه هماهنگی و اتحاد، متعجّب هستم.(1)

آیت اللّه حائری و نماز جماعت

آیت اللّه حائری و نماز جماعت

آیت اللّه العظمی اراکی قدس سرهفرمودند:

در زمان کشف حجاب که به دستور رضا خان صادر شده بود، بنا بود که هر روز یکی از رؤسای شهر قم با زنش به صورت بی حجاب در خیابان راه بروند تا مردم از آنها یاد بگیرند. و علاوه بر این، در اطراف حرم، نزدیکی های غروب زنان بی حجاب را جمع می کردند و تظاهرات راه می انداختند که حضرت آیت اللّه حائری جهت اقامه نماز جماعت به حرم مطهر نرود. اتفاقاً ایشان یک روز می بیند وضع اطراف حرم بر اثر تجمع زنان بی حجاب خیلی وخیم است، تصمیم می گیرد که برای اقامه جماعت به حرم نرود و به خانه می رود نمازش را می خواند.

شب که می خوابد در عالم خواب سیّدی می آید به او می فرماید، که حائری نماز جماعت حرم را ترک مکن و لذا آیت اللّه حائری با اراده کامل و قوی نماز جماعت حرم مطهّر را ادامه داد.(2)

جایگاه اهمیت دهنده نماز جماعت در بهشت

جایگاه اهمیت دهنده نماز جماعت در بهشت

شهید دستغیب در کتاب قیامت و قرآن می نویسد یکی از بزرگان می گوید: در خواب فردی را در بهشت دیدم که در میان قصری بزرگ و با شکوه بر تختی تکیه زده است. جلو رفتم و سلام کردم. اول فکر کردم که او از انبیاست. گفتم: تو کیستی؟ گفت: من در دنیا یک کارگر ساده بودم. پرسیدم: چه کردی که به آن مقام بزرگ رسیده ای؟ گفت: به واسطه انجام دو عمل، یکی روزه هایی که گرفتم و دیگری اینکه در دنیا به نماز جماعت اهمیّت می دادم و نمازهایم را همیشه به جماعت می خواندم.(1)

نماز جماعت دشمن شکن

نماز جماعت دشمن شکن

یکی از نمازهای دشمن شکن، در طول تاریخ اسلام، همانا نماز جماعت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و مسلمین در فتح مکّه است.

نماز جماعت در محاصره دشمن

نماز جماعت در محاصره دشمن

بیمارستان از هر طرف در محاصره دشمن بود. ضد انقلاب بیمارستان را به شدّت زیر انواع گلوله گرفته بود. با تاریک شدن هوا، شهید دکتر چمران چند نفر را بیرون بیمارستان گذاشت تا دشمن را سرگرم کنند و به بقیه دستور داد که برای خواندن نماز جماعت بروند داخل بیمارستان خودش با آرامش تمام به نماز ایستاد و ما هم به او اقتدا کردیم.

نماز عاشقانه ای بود. هر لحظه ممکن بود گلوله ای تمام هستی ما را به آتش بکشد، اما چنان در جذبه شور انگیز نماز غرق بودیم که هیچ

اهتمام به نماز جماعت

اهتمام به نماز جماعت

یکی از عبّاد روزی نتوانست نماز عصر را با جماعت بخواند. برای جبران این کوتاهی، زمینی را که صد هزار درهم ارزش داشت، در راه خدا صدقه داد.

عابدی می گوید هر شب که به نماز جماعت نمی رسید. آن شب را تا صبح بیدار می ماند و به عبادت و انابه می پرداخت.

از ابن ربیعه نقل شده که یک بار نماز صبح او قضا شد، که برای جبرانش یک بنده را آزاد کرد.

به ربیع بن حُثیم گفتند چرا شبها را نمی خوابی؟ گفت:

« می ترسم دشمن (خواب) بر من غالب شود و من از فیض نماز شب و شب زنده داری محروم بمانم.(2)

خواندن سوره های کوتاه در نماز جماعت

خواندن سوره های کوتاه در نماز جماعت

در روایت می خوانیم: در روزگار رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم مَعاذ بن جَبل در مسجدی نماز جماعت می خواند، امّا با خواندن حمد طولانی و سوره بزرگ قرآن، نماز را زیاد طول می داد، تا جایی که یکی از نمازگزاران، نماز را رها می کند و خود نماز فرادی می خواند و سپس سوار مرکب می شود و دنبال کار خود می رود!

اما وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم از نماز طولانی « معاذ بن جبل » و ناراحتی آن نمازگزار با خبر می شود. کسی را سراغ معاذ می فرستد، تا به او اعلام دارد:

اِیّاکَ اَنْ تَکُونَ فَتّاناً، عَلَیْکَ بِالشَّمْسِ وَ ضُحاها وَ ذَواتِها

ای معاذ! بپرهیز از اینکه با نماز خود فتنه و ناراحتی برای افراد فراهم کنی، بلکه در نماز خود سوره الشمس و الضُّحی و اینگونه سوره های کوچک بخوان.(2)

نماز جماعت در روز عاشورا

نماز جماعت در روز عاشورا

ابوثمامه صیداوی که از یاران حضرت امام حسین علیه السلام بود در روز عاشورا به هنگام ظهر، به خدمت امام علیه السلام شتافت و عرض کرد: جانم به فدای شما باد، دوست داریم نماز ظهر را به جماعت با شما به جای آوریم و آنگاه خداوند را به وسیله شهادت ملاقات کنیم.

حضرت سر به سوی آسمان برداشت و چون از فرا رسیدن وقت ظهر آگاه شد فرمود: نماز را به یادمان آوردی، خداوند تو را از نمازگزاران و ذاکرین قرار دهد. درست گفتی، اینک وقت نماز است.

آن گاه فرمود: از دشمن بخواهید که دست از جنگ بردارد تا ما نماز به جای آوریم. ولی آنها نپذیرفتند (و اهانت کردند و جنگ را شدّت بخشیدند. عدّه ای از جمله حبیب بن مظاهر که اصرار بر حقّانیّت امام حسین علیه السلام و قبول نماز او داشتند به شهادت رسیدند و در حقیقت شهید راه نماز شدند).

حضرت به زهیر بن قین و سعید بن عبداللّه فرمود: پیش روی من بایستید تا نماز ظهر را به جای آورم، ایشان چنان کردند و حضرت با تعداد از اصحاب به نماز ایستادند و عدّه ای دیگر به نگهبانی مشغول شدند، و بدان صورت در ظهر عاشورا نماز جماعت را (بصورت نماز خوف) با شکوه تمام برگزار کردند.

حُرّ و نماز جماعت امام حسین علیه السلام

حُرّ و نماز جماعت امام حسین علیه السلام

بعد از اینکه حُرّ راه را بر امام حسین علیه السلام و یارانش بست و آنها را در نقطه ای متوقف نمود تا زمان نماز فرا رسید و امام علیه السلام خواست با یارانش نماز بخواند.

امام علیه السلام اذان ظهر را گفت و قبل از نماز بین دو لشگر ایستاد رو به سپاه حُرّ کرده، خطبه ای خواند و اتمام حجّت نمود، پس از اتمام خطبه و گفتن اذان ظهر، امام علیه السلام رو به حُرّ کرده فرمود: « شما با اصحابت نماز بخوان و من هم با اصحاب خود. حرّ گفت: ما نیز به شما اقتدا می کنیم » و در نتیجه، هر دو سپاه به امام حسین علیه السلام اقتدا کرده و نماز ظهر را خواندند و شاید نتیجه این نماز جماعت، رستگاری حر و بازگشتش به سوی امام علیه السلام بود.(2)

قضای سی سال نماز

قضای سی سال نماز

شخصی اهل مسجد و نماز بود و نماز جماعتش ترک نمی شد، به قدری مقیّد بود که زودتر از دیگران به مسجد می آمد و در صف اول جماعت قرار می گرفت و آخرین نفری بود که از مسجد بیرون می رفت.

یکی از روزها کاری برایش پیش آمد که باعث شد اندکی دیر به مسجد برسد. دید در صف اول جماعت جا نیست. مجبور شد در صف آخر قرار بگیرد، ولی پیش خود خجالت می کشید و آثار شرمندگی از چهره اش پدیدار شد.

با خود می گفت « وای بر من! چرا در صف آخر قرار گرفتم؟ »

ناگهان به خود آمد و گفت: این چه فکر باطلی است که بر من چیره شده است. اگر خلوص که روح عبادت است باشد، صف اول و آخر ندارد.

بعد که کمی فکر کرد، ادامه داد: عجب! معلوم می شود سی سال نماز من

آگاهی از باطن

آگاهی از باطن

نقل شده! روزی سید هاشم امام جماعت مسجد « سر دوزک » بعد از نماز منبر رفتند. در ضمن توصیه به لزوم حضور قلب در نماز فرمودند: روزی پدرم می خواست نماز جماعت بخواند، من هم جزء جماعت بودم. ناگاه مردی به هیأت دهاتی وارد شد. از صفوف عبور کرد، تا صف اول، و پشت سر پدرم قرار گرفت مؤمنین از اینکه یک نفر دهاتی در صف اول ایستاد، ناراحت شدند. او اعتنایی نکرد، و در رکعت دوم در حال قنوت قصد فرادی کرد، و نمازش را به تنهایی به اتمام رساند. همانجا نشست و مشغول نان خوردن شد.

چون نماز تمام شد، مردم از هر طرف به او حمله و اعتراض کردند. او جواب نمی داد. پدرم فرمود: چه خبر است؟ گفتند: مردی دهاتی و جاهل به مسئله آمد صف، و پشت سر شما اقتدا کرد. آن گاه وسط نماز قصد فردای کرده و نشسته نان می خورد. پدرم به آن شخص گفت چرا چنین کردی؟ در جواب گفت: سبب آن را آهسته به خودت بگویم یا در این جمع بگویم؟ پدرم گفت: در حضور همه بگو! گفت: من وارد این مسجد شدم به امید اینکه از فیض نماز جماعت با شما بهره مند شوم. چون اقتدا کردم، دیدم شما در وسط حمد از نماز بیرون رفتید، و در این خیال واقع شدید که من پیر

نماز جماعت در سرزمین غدیر

نماز جماعت در سرزمین غدیر

مراسم حج به پایان رسید، مسلمانان اعمال حج را از پیامبر عالیقدر اسلام آموختند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم تصمیم گرفت که مکه را به عزم مدینه ترک گوید، فرمان حرکت صادر گردید، هنگامی که کاروان به سرزمین رابُع(2) که در سه میلی جُحفه (یکی از میقاتهای احرام است) قرار دارد، رسید. امین وحی در نقطه ای به نام غدیر خم فرود آمد و او را به آیه زیر مورد خطاب قرار داد.

یا اَیُّها الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ ...(3) ای پیامبر آنچه از طرف خدا فرستاده شده به مردم ابلاغ کن و اگر ابلاغ نکنی رسالت خود را تکمیل نکرده ای خداوند ترا از شر مردم حفظ می کند.

لحن آیه حاکی است که خداوند انجام یک امر خطیری را به عهده پیامبر گذارده است.

چه امر خطیری بالاتر از اینکه در برابر دیدگان صد هزار نفر علی علیه السلام را

نماز جماعت آخوند ملاّ عباس تربتی (از زبان پسرش)

نماز جماعت آخوند ملاّ عباس تربتی (از زبان پسرش)

آقای « حسینعلی راشد » در شرح حال پدرش مرحوم حاج آخوند « ملاّ عبّاس تربتی » می نویسد: یک شبِ بسیار سرد زمستانی از « کاریزک »(2) به «

نماز جماعت در نمایشگاه بین المللی

نماز جماعت در نمایشگاه بین المللی

همه جا زن و مرد، دختر و پسر سرگرم بازدید از غرفه های داخلی و خارجی نمایشگاه بودند، ناگهان صدای اذان به گوش رسید که دعوت به نماز و نیایش با خالق را اعلام می کرد.

دنبال صدای اذان حرکت کردم و آدرس مسجد را جویا شدم وقتی به مسجد نمایشگاه رسیدم آنجا مملوّ از جمعیت نمازگزار بود به سختی جایی را پیدا کرده نماز خواندم.

بعد از پایان نماز جماعت باز هم زن و مرد مسلمان برای اقامه نماز هجوم می آورند، منظره بسیار روح بخش بود که در میان آن همه غوغای مادی،

نماز جماعت عزاداران حسینی

نماز جماعت عزاداران حسینی

روز عاشورا بود از هر طرف گریه و ضجّه به گوش می رسید، خیابانها مملوّ از جمعیت زن و مرد، پیر و جوان، همه و همه مشغول عزاداری بودند هیأت مذهبی دسته دسته وارد صحن حضرت معصومه علیهاالسلام می شدند تا شهادت سرور شهیدان ابا عبداللّه الحسین علیه السلام و یارانش را به حضرت معصومه علیهاالسلام دختر موسی بن جعفر علیه السلام تسلیت بگویند.

در این هنگام ناگهان صدای مؤذن بلند شد اللّه اکبر! اللّه اکبر با آن اشک و آهی که هیأت داشتند با آن شور و شوقی که به عزاداری داشتند در عین حال نوحه و سینه زدن و عزاداری را رها کرده و به « نماز جماعت » ایستادند صحن حضرت معصومه صف ها بسته شد و نماز جماعت با شکوه خاصی اقامه و پس از آن به عزاداری پرداختند.

و بدین گونه اهمیت و برتری نماز « خصوصاً نماز جماعت » را بر هر کاری ثابت کردند امیدواریم سایر عزاداران حسینی و مدّاحان اهل البیت علیهم السلام سرمشق گرفته هنگام نماز که رسید مانند مولایشان امام حسین علیه السلام که ظهر روز عاشورا نماز را بر جنگ مقدم داشت. آنها هم عزاداری و سخنرانی و روضه خوانی، حتی اطعام و پذیرایی را رها کرده و نماز جماعت را در اوّل

نماز جماعت در مقابل دشمن

نماز جماعت در مقابل دشمن

بیش از پنج سال بود که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم از مکه معظّمه به مدینه هجرت کرده بودند جنگهای مهم بدر و احد و احزاب را با همه سختیها و مشکلاتش پشت سر گذاشته بودند در این هنگام خبر آوردند که قبیله های غطفان و بنی محارب و انمار و ثعلبه تدارک جنگ می بینند و خود را آماده می کنند تا به مدینه حمله کنند!

پیامبر بزرگوار اسلام با لشگری مرکّب از هفتصد مرد جنگی به سوی آنان روانه و در ذات الرقاع فرود آمدند طرفین صف آرائی کرده و آماده جنگ شدند.

دلهره و نگرانی بر دشمن غلبه کرده و بیم و هراس دلهای آنها را پُر کرده بود، بعضی از مشرکین که شتابزده از مسیر لشگر اسلام فرار کرده بودن زنانشان به اسارت مسلمانها درآمده بود.

لحظات بسیار حساسی بود در این هنگام مسلمانها متوجه شدند که وقت نماز ظهر است و باید این فریضه الهی را انجام دهند. لشگر دشمن مقابل آنها در طرف قبله قرار دارد.

پیامبر اسلام جلو ایستاد مسلمانها پشت سر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به نماز ایستادند و نماز ظهر را با جماعت خواندند و کفّار از دور آنها را می دیدند و رکوع و سجودشان را مشاهده می کردند.

اقامه نماز جماعت در اول وقت

اقامه نماز جماعت در اول وقت

« ابراهیم بن موسی قزّاز » روایت می کند:

به همراه امام رضا علیه السلام برای استقبال تعدادی از سادات و قوم و خویشان او، از شهر خارج شدیم، اندکی راه پیمودیم که وقت نماز رسید، آن حضرت راه خود را کج کرد و در یک ساختمان قدیمی توقّف نمود، و به من فرمود: برای نماز اذان بگو.

گفتم: ای مولای من، اندکی صبر کنیم تا یاران ما هم برسند و در نماز جماعت شرکت کنند. آن حضرت فرمود:

غَفَرَ اللّه ُ لَکَ لا تُؤَخِرَّنَّ صَلوةً عَنْ اَوَّلِ وَقْتِها اِلی اخِرِ وَقْتِها مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ عَلَیْکَ اَبَدَاً بِاَوَّلِ الْوَقْتِ. فَاَذَّنْتُ وَ صَلَّیْنا.(2)

خداوند تو را مورد رحمت خویش قرار دهد، هیچ گاه نماز را بی جهت از اول وقت به تأخیر مینداز، و بر تو باد به اوّل وقت. آن گاه من اذان گفتم، و در اوّل وقت نماز را با امام رضا علیه السلام به جماعت برگزار کردیم.

شیخ علی مقدّس قدس سرهو نماز جماعت برای خدا

شیخ علی مقدّس قدس سرهو نماز جماعت برای خدا

یکی از دوستان می گفت: در موقع ورود مرحوم آقا شیخ علی مقدّس رحمه الله به شهر تهران، من در تهران بودم، وی راهی خراسان بود ولی از او خواستند در تهران اقامه جماعت کند وی دعوت آنها را پذیرفت و نماز جماعت برپا شد. مردم زیادی در جماعتش حاضر می شدند. این امر باعث شد تا بعضی از ائمه جماعت از آن مرحوم رشک برند. در یکی از روزها که مرحوم شیخ سوار مرکب خود به قصد زیارت شاه عبدالعظیم در حرکت بود با سر به

اجابت دعایی که در نماز خواسته شده بود

اجابت دعایی که در نماز خواسته شده بود

دو ساعت قبل از شهادت شهید « اخباری » بچه ها نماز جماعت را به امامت ایشان خواندند. او مشغول خواندن قنوت بود، که یک مرتبه بچه ها می بینند صدای دعای ایشان کوتاه شد و بچه های صف جلو در حال نماز

مکبّر

مکبّر

عراقی ها از اجتماعات واهمه عجیبی داشتند، به خصوص نماز جماعت، برادران آزاده هم در اقامه آن خیلی مصر بودند، با گذاشتن نگهبان کار خود را می کردند.

روزی یکی از بچه ها اذان گفت و آنها فهمیدند. آمدند و او را بردند، شکنجه کردند و بعد در سلول انفرادی زندانی اش نمودند. خیلی در فشار و سختی بود. در آن چله تابستان، روزی یک لیوان آب آنهم آب گرم به او می دادند. مدتی گذشت بعد برای آزادی اش شرط گذاشتند.

به شرطی تو را آزاد می کنیم و دست از سرت برمی داریم که بروی جلو همه بگویی اشتباه کردم. آن برادر با وجود آن همه شکنجه و زندان و سختی حاضر نشده بود ذرّه ای از موضع حق خود عقب بنشیند، به عراقی ها گفت: من هرگز از عقیده ای که برایش جنگیده ام دست برنمی دارم.

با این حرف بعثی های خشمگین، دوباره با مشت و لگد به جانش افتادند و آن چنان زدند که کلیه اش را از دست داد. و دردی جانسوز به جانش چنگ انداخت، با تمام این تهدید و زدن ها او در همان شب اول آزادی که در میان

آیه « و جعلنا... »

آیه « و جعلنا... »

سه سال از اسارتم می گذشت، تصمیم گرفته بودیم از این پس نماز را به جماعت برگزار کنیم، روز موعود یکی را پشت پنجره گذاشتیم تا به محض آمدن نگهبان، ما را خبر کند، نماز جماعت که شروع شد، جاسوسها به نگهبان خبر دادند، او یک شب قبل از برگزاری نماز، سینه خیز تا پشت پنجره آسایشگاه آمده به کمین نشسته بود و ما غافل از او. همین که نماز شروع شد او برخاست و امام جماعت و 35 نفر مأموم را شناسایی کرد.

گفتیم فردا دیگر کار همه ساخته است، مخصوصاً پیشنماز، صبح که در باز شد اول به سراغ امام جماعت آمد. اما هر چه گشت پیدایش نکرد به آسایشگاه دیگر رفت و بعد برگشت و در جستجوی پیشنماز به هر دری زد او را نیافت، در صورتیکه پیش چشمانش بود! یکی از بچه ها به شوخی گفت: شاید از میان دیوار بیرون رفته.

و او گیج و متحیر شده دائم می گفت:

« اللّه عظیم! اللّه عظیم! »

او که رفت پیشنماز گفت:

می دانید بچه ها، من آیه « وَ جعلنا ... » را خوانده بودم.(2)

قبول نماز جماعت به سبب یک آه

قبول نماز جماعت به سبب یک آه

در زمان پیامبر اسلام شخصی برای نماز به مسجد رفت ولی با کمال تعجب مشاهده کرد مسلمین در حال خروج از مسجد می باشند لذا پرسید: چرا شما از مسجد بیرون می آیید مگر امروز نماز جماعت برپا نبود؟ گفتند: چرا ولی شما دیر به مسجد آمدید.

وی آه سوزانی کشید، شخص زرنگی متوجه شد و به او گفت: دوست من شما ناراحت نشوید من ثواب نماز جماعتم را به شما می دهم در عوض شما هم ثواب آن آه سوزان را به من بده، او نیز قبول کرد و از هم جدا شدند.

شخصی که به نماز نرسیده بود شب در خواب دید که هاتفی به او می گوید: مرحبا به تو که به آب حیات رسیدی و به خاطر آه سوزانت که به فلانی بخشیدی خداوند نماز تمام آن افرادی که در آن روز در نماز جماعت شرکت کرده بودند قبول نمود.(1)

نماز جماعت در سه وقت

نماز جماعت در سه وقت

در بیان حالات و عبادتهای علامه محقق سید محمد تقی شوشتری آمده است. که ایشان نمازش را در صبح و ظهر و مغرب در مسجد به جماعت می خواند. بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب، در محراب مسجد، قرآن و دعا می خواند و شبها پس از نماز، برای مردم مسأله و احکام می گفت: ایشان مقیّد به نوافل به خصوص نافله شب بود و در شرایطی که ایام نقاهت را با کهولت سنی می گذراند و توان رفتن به مسجد را نداشت قسمت زیادی از وقت خود را صرف تلاوت قرآن می کرد.(2)

بخش پنجم: نماز جماعت در کلام اندیشمندان

محمّد گلایتون (Mohammad Clayton)

محمّد گلایتون (Mohammad Clayton)

« محمّد گلایتون » آمریکائی، که منظره زیبا و جذّاب نماز جماعت مسلمانان، او را به اسلام جذب کرده، داستان را این طور بازگو می کند:

مسلمانان صفهای طولانی را که پشت سر هم قرار می گرفت، تشکیل می دادند. ما در عین حال که با سکوت کامل نظاره گر این منظره بودیم، بسیار شگفت زده شده بودیم، زیرا هیچ گونه امتیازی بین افراد این جمعیّت دیده نمی شد. در بین آنها مردمان سفید پوست و زرد پوست، فقیر و دولتمند و تهیدست و تاجر وجود داشت و همه آنها پهلو به پهلوی یکدیگر نشسته بودند، بدون این که اصلاً توجّهی به اختلاف نژاد و اختلاف ثروت و شغل خود داشته باشند... آری، روح برادری که در این جمعیّت (دارای اختلاف ظاهری) احساس می گردید، چنان اثری داشت که به آسانی از بین نخواهد رفت، از آن روز تا به حال سه سال می گذرد، و من بسیار خوشحالم که دو سال از این سه سال را در دامان اسلام به سر برده ایم.

باری، اکنون هم که مسلمان شده ام، هنوز خود را در میان جمعیّتی حسّ می کنم، که دور هم گردآمده و شب یا روز به آن صدای زیبا اذان و نماز گوش فرا می دهند، و اخلاص واقعی و همراه با صداقت خود را نسبت به خدای خویش به نمایش می گذارند.(2)

دکتر فیلیپ. ک. حتّی (Dr. Philipe.K. Hata)

دکتر فیلیپ. ک. حتّی (Dr. Philipe.K. Hata)

استاد دانشگاه پرینستون (متولد 1886 م)

این تاریخ نویس مسیحی آمریکایی در کتاب تاریخ عرب می نویسد:

هیچ یک از عبادات عمومی به شکوه و سادگی نماز جماعت مسلمانان نیست، که نماز گزاران با قامت راست و صف های منظّم در مسجد ایستاده حرکات امام را با دقّت و احترام پیروی می کنند. واقعاً دیدار چنین منظره ای در بیننده، اثر عمیقی می گذارد.

این نماز جماعت، یک وسیله برای ایجاد انضباط در دل فرزندان مغرور و خود پسند صحرا بود و در آنها اثری فوق العاده داشت.

احساس مساوات اجتماعی و درک مصالح عمومی و توجّه به یک هدف را در ایشان پرورش داد. و نیز فکر برادری را (که دین محمّد صلی الله علیه و آله وسلم آن را به جای روابط خویشاوندی نهاده بود) در اجتماع مؤمنان تقویت کرد.

بنابراین مسجد برای مسلمانان، نخستین میدان تمرین بود.(1)

ژوزف اِرنست رِنان (Josef. Ernesr. Renan)

ژوزف اِرنست رِنان (Josef. Ernesr. Renan)

نویسنده و فیلسوف فرانسوی (1823 _ 1892 م) می نویسد:

« برخلاف سخنان ناروائی که درباره اسلام و عرب شنیده بودم، هرگاه وارد یکی از مساجد مسلمانان می شدم، صحنه های دلپذیر و جذّابی را می دیدم، که به خود لرزیده و افسوس می خوردم، که چرا من مسلمان نیستم؟! ».(2)

سرتوماس آرنولد (Sir Tomas Arnold)

سرتوماس آرنولد (Sir Tomas Arnold)

« سرتوماس آرنولد » دانشمند معروف اروپایی در کتاب « دعوت به اسلام » بیان می کند: نماز جماعت با این وضع منظّم و مرتب، عبادت خدائی بزرگ است، که موجب امتیاز مسلمانان از دیگران می گردد و زندگی دینی آنان را مشخّص می سازد، و زیاد مشاهده شده جهانگردان و دیگران در مشرق زمین، تحت تأثیر این آئین و عبادت معنوی قرار گرفته اند.

آری، وقتی انسان مشاهده می کند، پانزده هزار نفر در مسجد جامع « دهلی » هند روز جمعه آخر ماه رمضان، همه به نماز ایستاده اند و همه غرق در عبادت می باشند، و بزرگترین شعار اسلامی را به نمایش گذاشته اند، با خود می گوید: « به راستی کسی نیست که این صحنه زیبا را مشاهده کند و قلبش تحت تأثیر آن قرار نگیرد، و این روش عبادت را بر سایر مراسم دینی ممتاز نشمارد ».

برای نماز صبح در وقت معیّن اذان گفته می شود، ظهر این اذان تکرار می گردد و مردم را شیفته و منقلب می سازد، شب نیز اذان گفته می شود و مردم را به نماز فرا می خواند، و در این اوقات، عظمت و جلال ایمان و

استاد هراس لیف (Heras Leef)

استاد هراس لیف (Heras Leef)

این دانشمند اروپایی درباره نماز جماعت می گوید:

« من بسیاری از کلیساها و معبدها را دیده ام که در آن جاها مساوات برقرار نیست و طبعتاً معتقد بودم که باید همین تبعیض در داخل معابد اسلامی (مساجد) هم حکم فرما باشد. ولی هنگامی که در روز عید فطر، در مسجدی در لندن، ملاحظه کردم که عالیترین نوع مساوات در میان مسلمانان وجود دارد. سخت دستخوش حیرت گردیدم. من دیدم که نژادهای مختلف و شخصیت های عالی و دانی، در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و برادرانه مشغول عبادت هستند و همچنین مانند آن منظره را در مسجد نوبنیاد از بلاد ممباساه نیز دیدم که کارگران با سیاستمداران دست می دهند و تکلفات و تشریفات از میان آنها برداشته شده است. هیچ کس در هیچ مقامی، از ایستادن در کنار دیگران برای نماز جماعت ناراحت نیست و همه در پیشگاه خداوند برابرند. هیچ کس را بر دیگری برتری و رجحان نیست. هنگامی که پیشوا و امام مسجد مسلمانان، به من گفت که به عقیده مسلمانان همه انبیاء بر حق بودند و کتاب های آنها از جانب خداوند است، گمان کردم گوشم بد شنیده است. زیرا این نخستین باری بود که از یک رهبر دینی چنین سخنی را می شنیدم. از این رو دیگر برای من شکی باقی نماند که دین اسلام صلاحیت

استاد ی. هیل (Y. Hill)

استاد ی. هیل (Y. Hill)

دانشمند محقق، آقای ی. هیل در کتاب تمدن غرب می نویسد:

« از روزی که اسلام ظاهر شد، نماز یگانه شعار اسلامی به صورت یک ضرورت درآمد، ارتباط این نماز با مسیحیّت و یهودیّت هر چه باشد نیروی خاص و اهمیتی فوق العاده در بین مسلمانان پیدا کرد. و بعدها به صورت « نماز جماعت » به اقتداء امامی که اغلب، خود (حضرت) محمد صلی الله علیه و آله وسلم بود، اقامه می شد. هر کس به هنگام نماز جماعت، اجتماع مسلمانان را مشاهده کند که برای نماز صف بسته اند و با نظام خاص در کمال وقار و با طرز حیرت انگیزی رکوع و سجود می کنند، به شگفت درآمده، آثار تربیتی آن را در روان مسلمین (از همان روزهای نخستین) درک خواهد نمود.

کافی است که ما نقش این نماز را مورد بررسی قرار دهیم که چه تأثیر مهمی در پیدا کردن روح نماز و حفظ نظام داشته است، آنگاه به خوبی در می یابیم که در حقیقت « نماز » برای مسلمین مانند یک آموزش نظامی بوده است. و همین نظم مسلمانان در نماز، و اجتماع با شکوه آنان، روح وحدت و یگانگی را زنده کرده، برادری، مساوات، برابری و دیگر دستاوردهای اجتماعی اسلام را عملاً ایجاد می نموده است ».(2)

محمد پور جفلید (M. Poor. Jefild)

محمد پور جفلید (M. Poor. Jefild)

یکی از دانشجویان آلمانی که اکنون به نام محمدپور _ جفیلد معروف است، اسلام اختیار کرد. خبرنگار مجله « حضارة الاسلام » در آلمان غربی از وی پرسید چرا مسلمان شدید؟ در پاسخ اظهار کرد: نماز، آری نماز اسلامی مرا به این آیین مقدس ترغیب نمود.

در راه شناسایی اسلام گامهای بلندی برداشتم و روز به روز معرفتم زیادتر شد. در مرحله اول تنها محرک من برای شناخت دین، نماز بود. در سه سال قبل که از طریق یکی از دوستان قدیمی در روز تولد رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم با دانشجوی مسلمانی آشنا شدم و در جلسه آنها شرکت کردم ناظر نماز خواندن آنها بودم، ابتدا حرکات رکوع و سجود آنان، در نظرم مضحک جلوه می کرد! چون در آن زمان براستی نمی توانستم به معنای عمیق و ریشه دار این حرکات وقوف پیدا کنم، تقریباً بعد از یک هفته متوجه شدم که همان مشاهده چند دقیقه ای آن حرکات به ظاهر بی معنی، انقلابی عمیق در من ایجاد نموده است؛ انقلابی که نمی توانم آن را وصف کنم. وجدانم بیدار گشته و مرا به تفکر و تحقیق فرمان می داد. تصمیم گرفتم که این آیین را، آن طور که هست بشناسم آیینی که می تواند به وسیله حرکات هماهنگ کاملی که نماز نام دارد. جسم و جان را در برابر پروردگار یکتا به کرنش و تعظیم وا دارد.(1)

بخش ششم: سخنی با متولیان و مروجان فرهنگ نماز

علل بی توجهی به نماز

علل بی توجهی به نماز

تا از ریشه و اساس امری سر در نیاوریم و آن ریشه را نخشکانیم نمی توانیم اقدامی سازنده داشته باشیم. قبل از هرگونه تصمیم گیری در مورد واداشتن نوجوان بی اعتقاد به نماز باید با تحقیق جامع دریابیم که علل بی توجهی به نماز چیست؟ حرف و سخن آن ها چیست؟ آیا از والدین و مربیان، الگوهای تربیتی سرخورده شده و می خواهند عصیان خود را نشان دهند؟ یا بر اثر تنبلی و بی حوصلگی است؟ در این رابطه باید از دو منظر به بررسی نشست:

توجه به راه های درمان

ب: در ارتباط با خانواده

ب: در ارتباط با خانواده

1_ بُعد الگویی خانواده باید تقویت شود به هنگام نماز باید پدر و مادر همه کارها را تعطیل کنند و به سوی نماز روی آورند که این نوعی درس سازنده و عملی است.

2_ استفاده از جاذبه های صوتی کلامی برای جلب و جذب آنان مثل قرائت نماز و قرآن با صدای خوب، لحن خوب و آهنگین توسط خانواده.

3_ ایجاد ارتباط گرم و سازنده با آن ها و اعلام محبت و نشان دادن رحمت و عنایت خود و گاهی هم بهره گیری از مِهْر و قهر به صورت توأم و مشترک.

4_ استفاده از نیروی برادر یا خواهر بزرگتر برای جلب و جذب آن ها.

5_ کنترل غیرمستقیم و زیر نظر داشتن برنامه های او.

د: اصلاح جو و شرایط محیطی

د: اصلاح جو و شرایط محیطی

بالاخره به این نکته هم باید توجه داشته باشیم که شرایط و جو و محیط اجتماعی در سازندگی یا ویرانی بنای اخلاقی و مذهبی شدیدا مؤثر است محیط فاسد و مسموم زمینه ساز فساد است و محیط صالح و شایسته زمینه ساز رشد و تعالی است.

یکی از رسالت های برنامه ریزان و برنامه سازان درکِ درست و واقع نگرانه به این معضل مذهبی و تلاش و مساعی در جهت رشد و ارتقای برنامه های جذاب مذهبی بویژه در اوقات نماز است. صدا و سیما در این خصوص می تواند با تهیه برنامه های جذاب، اهتمام بیشتری به فرهنگ سازی و انتقال ارزشی نماید. بنظر می رسد که رسانه باید حتی در این زمینه مبادرت به نشست با متفکران و متولیان مذهبی برای تهیه برنامه های جذاب تر و پرمحتواتر در زمینه نماز کند زیرا آمارهای غیر رسمی در این خصوص بسیار نگران کننده است و رسالت دست اندرکاران صدا و سیما را دو چندان می نماید.

در شرایط کنونی ما نیاز به یک حرکت فرهنگی گسترده داریم نه فقط صرف یک همایش باشد، این حرکت فرهنگی باید به وسیله صدا و سیما، ائمه جمعه، روزنامه ها، مجلات، مدارس، خانواده و نهادهای متولی امور فرهنگی ایجاد شود. این حرکت فرهنگی بایدنسبت به نماز، ضرورت برپایی نماز، آثار و فواید نماز و... صورت پذیرد تا جامعه اسلامی ما جامعه ای شود

ه: توجه به مساجد و نماز جماعت به عنوان عوامل تربیت دینی

ه: توجه به مساجد و نماز جماعت به عنوان عوامل تربیت دینی

الف: مساجد در طول تاریخ همواره پایگاه وحدت و عبودیت و در زمان هایی نیز سنگر مبارزه علیه ظلم و فساد بوده اند. مسجد در تشکیل اجتماعات، تنظیم قیامها و رفع نیازها و معضلات مسلمانان از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، نقش مساجد تا حدودی احیا شد و در اوان انقلاب به عنوان کانونی برای آموزش، تربیت، قضاوت، ارتباط، سیاست های رزمی و تعاون رخ نمود. باید دانست اهمیت دادن به مسجد تابعی از کیفیّت اعتقادی، سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی است. این پیروان اسلامند که قادرند مسجد را از نظر کمی و کیفی در حال رشد نگه دارند. در مقابل دشمنان اسلام با ترفندهای مختلف مانع از ایفای نقش مساجد شده و به تخریب آن می پردازند. مسجد یکی از کارآمدترین وسایل ارتباطی است که در آن نمادها و نمودهای مختلف به مؤمنین منتقل می شود و از سه کیفیت قوی و غنی، پیام های کلامی، رسانه های نیمه کلامی و نمادهای غیرکلامی یعنی شکل ساختمان بهره مند است. محوریت مسجد در مسایل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی باعث شد در هر شهر و برزن مسجد جامع شکل بگیرد و در حقیقت این مساجدند که محل شکل گیری نیروهای جوان و هسته های بسیج بوده و هستند و نقش مهمی در پاسداری از ارزشهای اسلامی بر عهده دارند.

سخن آخر

سخن آخر

بی شک همه انسان ها فطرتا به دنبال کمال اند و نماز وسیله تقرب و نزدیک شدن هر انسان پرهیزگاری به خداست. اگر نماز با معرفت و یقین همراه باشد نمازگزار حلاوت و شیرینی آن را درک کرده و نور چشم انسان می گردد.

از اینرو گفت شاه عشق سیرت

به بوذر چونکه دیدش با بصیرت

که روشن دیده ی من از نمازاست

دلم چون صحن گلشن زین نیازاست

نظام اسلامی که برترین هدفش، پرورش انسانهای والا و با فضیلت است سازندگی فرد و جامعه را از هر دو سو، یعنی هم از جسم و هم از جان، هم در عرصه ی مادی و هم در ساحت معنوی به پیش می برد و هر دو بال پرواز و تعالی آدمی را می گشاید و می آراید.

ریشه ی همه تلخ کامی های بشر در غفلت از یاد خداست و نماز، آدمی را از این حصارهای ظلمانی می رهاند و شهوت و غضب او را به سوی حقیقت و خیرهمگانی رهنمون می سازد.

فهرست منابع و مآخذ

قرآن کریم

نهج البلاغه، فیض الاسلام

ارزش و اهمیت نماز، محمد تقی صرفی، مَدْیَن

استعاذه، شهید آیت اللّه عبدالحسین دستغیب

امام در سنگر نماز، ستاد اقامه نماز، مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام رحمه الله

انوار الهدایة، علامه مرحوم شیخ حسن یزدی کثنوی، نجف اشرف

بحار الانوار، علامه محمد باقر مجلسی

بهترین پناهگاه، رحیم کارگر محمد یاری، ستاد اقامه نماز

پرتوی از اسرار نماز، محسن قرائتی، ستاد اقامه نماز

پرستش آگاهانه، محمد رضا رضوانطلب، ستاد اقامه نماز

تحف العقول، حرانی، مکتبة حیدریة

تفسیر نمونه، آیت اللّه ناصر مکارم شیرازی

ثواب الاعمال، شیخ صدوق، نشر صدوق

جامع احادیث شیعه، آیت اللّه بروجردی، جلد 6

جامع آیات و احادیث موضوعی نماز، عباس عزیزی، جلد اول، نبوغ

جایگاه نماز در احادیث و روایات، ضیاء فقیه ایمانی، حوزه علمیه اصفهان

جلوه های نماز در قرآن و حدیث، احمد صادقی اردستانی، نشر مطهّر

حبیب و محبوب، مؤسسه فرهنگی قدر ولایت

خصال، شیخ صدوق

داستان نماز عارفان، سید مهدی شمس الدین، طرح اقامه نماز

داستانهای نماز، مرتضی عطایی، نشر الف

داستانها و حکایتهای نماز، رحیم کارگر، محمد یاری، ستاد اقامه نماز

درس سخنوری، سیدابوالفضل نبوی قمی

سوگنامه آل محمد، محمد محمدی اشتهاردی، انتشارات ناصر

فروغ ابدیت، آیت اللّه جعفر سبحانی

فریاد بلند اسارت، محمد حسین قدمی، مؤسسه انتشارات آوای نور

قصه های نماز، جواد نعیمی، سازمان تبلیغات اسلامی

کنزالعمال، علاء الدین هندی، مؤسسه الرسالات